Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση στην κοινωνία των πολιτών – Στέλιος Κατωμέρης

[spacer height=”20px”]Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση στην κοινωνία των πολιτών.
Στέλιος Κατωμέρης (Περιφερειακός Μηχανισμός Κοιν.Σ.Επ Αττικής)[spacer height=”10px”]
https://www.facebook.com/groups/811020185655452/?ref=bookmarks

Παρά το γεγονός ότι οι ορισμοί και αποσαφηνίσεις των περισσοτέρων εννοιών στο παρόν κείμενο προέρχονται από την ελληνική και διεθνή βιβλιογραφία, απηχούν και τις απόψεις της πλειοψηφίας των ενεργών κοινωνικών επιχειρηματιών κυρίως μάλιστα των προβληματισμένων και εκ τούτου οργανωμένων σε επαγγελματικά καταστατικά σώματα.

Όλοι πλέον γνωρίζουν ότι στην γεωγραφική περιφέρεια της Αττικής εμείς οι Κοιν.Σ.Επ. έχουμε δημιουργήσει τον Πε.Μη.Κοιν.Σ.Επ. Αττικής αλλά και σε άλλα γεωγραφικά διαμερίσματα της χώρας από καιρό οι Κοιν.Σ.Επ. έχουν ήδη προχωρήσει σε συλλογικές επαγγελματικές και άλλες οργανώσεις.

Γενικοί ορισμοί
Πριν όμως αναφερθεί κανείς στην «κοινωνία των πολιτών» έναν πολύσημο όρο αλλά και ακρογωνιαίο λίθο της νέας μετα-καπιταλιστικής (με την έννοια της αλλαγής παραδείγματος κατά Kuhn) ή νέο-καπιταλιστικής (με την έννοια της ενδεχόμενης νέας καπιταλιστικής ρύθμισης) πραγματικότητας, είναι αναγκαίο και σκόπιμο να σταθεί στην έννοια και στον χώρο που καλύπτει η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (Κ.Α.Ο ή κατ άλλους Κ.ΑΛ.Ο).

Η Κοινωνική Οικονομία (γνωστή και ως τρίτος τομέας της οικονομίας) ως πεδίο παρεμβάλλεται μεταξύ του δημοσίου και ιδιωτικού οικονομικού χώρου και περιλαμβάνει συνεταιρισμούς, αλληλοβοηθητικά ταμεία, ενώσεις, συλλόγους και ιδρύματα. Όλοι οι παραπάνω φορείς έχουν ως κοινό χαρακτηριστικό την ικανοποίηση ενός ή πολλών κοινωνικών σκοπών (συλλογικού και κάποιες φορές γενικού συμφέροντος) όπως αυτοί καθορίζονται και αποφασίζονται δημοκρατικά από τα ισότιμα σε επίπεδο απόφασης μέλη. Πρόκειται σαφώς για ενώσεις προσώπων και όχι κεφαλαίων που ικανοποιούν όσα δεν ικανοποιούνται από το υπάρχον συμβατικό δυαδικό σύστημα της δημόσιας/ιδιωτικής οικονομίας.

Πρέπει να καταστεί σαφές ότι οι προαναφερόμενες δραστηριότητες δεν επιτρέπουν κρατικές ή ιδιωτικές εξωτερικές οικονομικές παρεμβάσεις και δεν επιδοτούνται, χρηματοδοτούνται ή ελέγχονται από κρατικά ή ιδιωτικά κονδύλια (εκτός κονδυλίων ΕΚΕ).
Με τον προαναφερόμενο ορισμό ταυτίζεται (αν και όχι απόλυτα) και η Αλληλέγγυα Οικονομία περισσότερο με πολιτική διάσταση και ως κοινωνική εφαρμογή. Αναφέρεται στην αντίληψη και τις πρακτικές που προωθούν οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οργανώσεις στα πλαίσια της επανένταξης ευπαθών ομάδων ή άλλων ειδικών ομάδων. Σύμφωνα με την Αλληλέγγυα Οικονομία οι κοινωνικές επιχειρήσεις δρουν στα πλαίσια της αειφόρου κοινωνικής και περιβαλλοντικής βιωσιμότητας και του εθελοντισμού με σεβασμό στις τοπικές ποιοτικές ανταλλαγές κα στην εφαρμογή κοινωνικών και ηθικών κανόνων. Η ΚΑΟ ως τρίτο οικονομικό φαινόμενο στον αιώνα μας προς το παρόν δεν εκπροσωπεί επίσημα αποδεκτές πρακτικές στην χώρα μας και στέκεται περιθωριοποιημένη και απομονωμένη ως «ουτοπία» κατά τον Κ. Τσουκαλά (2013). Ωστόσο όσες πρακτικές έχουν θεσμοθετηθεί έως σήμερα χειραγωγούνται από το κράτος, κεντρικά σχεδιασμένες ελέγξιμες και «ασφαλείς» για το κοινωνικό σύνολο.
Αναμένουμε λοιπόν, όπως έχει από την αρχή του έτους ανακοινωθεί από το Υπουργείο Εργασίας, να παρουσιαστεί ένα νέο σχέδιο νόμου που θα ανοίξει την Κοινωνική Οικονομία στην κοινωνία και θα της αποδώσει τον χώρο και τον καθοριστικό ρόλο της στο κοινωνικό συγκείμενο.

Η κοινωνία των πολιτών
Η Κοινωνική και Αλληλέγγυα Οικονομία (στο εξής ΚΑΟ) υφίσταται και πράττει στα πλαίσια ενώσεων της «κοινωνίας των πολιτών», πρωτοβουλιών «από τα κάτω». Στο πλαίσιο δηλαδή εθελοντικά δημιουργημένων άτυπων ή τυπικών συλλογικοτήτων οι οποίες υπερβαίνουν την ατομικότητα ή την οικογενειακή αλληλεγγύη και προσβλέπουν στο κοινό καλό. Στο βαθμό που οι πρωτοβουλίες αυτές αποτελούνται και από οικονομική δραστηριότητα με κοινωνικό σκοπό συναντούν την ΚΑΟ ως μέσο έκφρασης τους. Ο νόμος 4019/11 στο άρθρο 1, παρ 1 ορίζει την «Κοινωνική Οικονομία» ως πρωτοβουλία της κοινωνίας των πολιτών λέγοντας ότι είναι …το σύνολο των οικονομικών, επιχειρηματικών, παραγωγικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, οι οποίες αναλαμβάνονται από νομικά πρόσωπα ή ενώσεις προσώπων, των οποίων ο καταστατικός σκοπός είναι η επιδίωξη του συλλογικού οφέλους και η εξυπηρέτηση γενικότερων κοινωνικών συμφερόντων.
Η κοινωνία των πολιτών αποτελείται από αυτοκυβερνώμενες θεσμικές ή άτυπες συλλογικότητες οι οποίες διορθώνουν τον ατομικισμό και τον αυταρχισμό του τρέχοντος κοινωνικού πολιτικο-οικονομικού συστήματος. Εκεί ακριβώς οι επιδιώξεις της κοινωνίας των πολιτών ταυτίζονται με αυτές του Τρίτου Τομέα στον οποίο ενσωματώνεται η παρουσία της ΚΑΟ (Μουζέλης 2002). Αναφορικά με την κοινωνική επιχειρηματικότητα στην Ευρώπη η ΚΑΟ εκφράζεται μέσω της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ως καινοτόμο και βιώσιμο μέρος της. Ο σκοπός της κοινωνικής επιχειρηματικότητας ορίζεται ως μέσο για την συλλογική ευημερία, την αντιμετώπιση του αποκλεισμού και της κοινωνικής συνοχής (Τσομπάνογλου 2008).

Οι Κοιν.Σ.Επ.
Ο νόμος 4019/11 στο άρθρο 2, παρ 1 θέσπισε την Κοινωνική Συνεταιριστική Επιχείρηση (Κοιν.Σ.Επ.), …ως φορέα της Κοινωνικής Οικονομίας. Είναι αστικός συνεταιρισμός με κοινωνικό σκοπό και διαθέτει εκ του νόμου την εμπορική ιδιότητα…

Ο σκοπός της Κοιν.Σ.Επ. κατά γενική ομολογία λοιπόν είναι ένα σύνολο οικονομικών δράσεων οι οποίες στοχεύουν στο κοινωνικό σύνολο και στο γενικό (δημόσιο) συμφέρον. Οι Κοιν.Σ.Επ. είναι ο καταλύτης και το αποτέλεσμα διεργασιών και διάδρασης του κοινωνικού κεφαλαίου. Αντιπροσωπεύουν την τοπικότητα και την κοινή δράση στα πλαίσια των κοινωνικών ενδιαφερόντων τους που κυρίως είναι η ένταξη στην εργασία ευπαθών και ειδικών ομάδων της κοινωνίας και η κοινωνική προστασία. Επιπλέον οι συμπράξεις και οι ενώσεις των Κοινωνικών Συνεταιριστικών Επιχειρήσεων μπορεί να καταφέρουν όσα ήδη έχουν συντελεστεί τα τελευταία 25 χρόνια στην Ευρώπη ειδικά στην επίλυση κοινωνικών προβλημάτων και την κινητοποίηση πόρων. Στις ευρωπαϊκές χώρες που δρουν οι κοινωνικές επιχειρήσεις και οι ενώσεις τους αντιμετωπίστηκαν με αποτελεσματικότητα τα προβλήματα μακροχρόνιας ανεργίας και μπήκαν οι βάσεις της τοπικά αυτοδιοικούμενης κοινότητας δηλαδή μιας ενεργής τοπικής κοινωνίας πολιτών. Στην Ιρλανδία (1991) στη Ιταλία (1993) και αργότερα σε άλλες χώρες της ΕΕ απελευθερώθηκαν κονδύλια για την δημιουργία περιφερειακών συμφώνων απασχόλησης. Σε κάποιες χώρες, όπως η δική μας, δεν λειτουργούν λόγω πολιτικής αδυναμίας των πολιτικών και των καθεστώτων τους να απελευθερώσουν τις δυνάμεις να δράσουν από κάτω και εφαρμόζουν τον εκ των άνω πατερναλιστικό έλεγχο της ροής των ευρωπαϊκών κονδυλίων.

Οι Κοιν.Σ.Επ. και οι συμπράξεις τους στον βαθμό που θα οργανώσουν ένα κοινό λόγο και ρυθμό στον αγώνα τους για την αντιμετώπιση των χρόνιων προβλημάτων που τις απασχολούν, θα αποτελέσουν την μοναδική ορατή και βιώσιμη λύση στην τρέχουσα συγκυρία. Ας μην ξεχνάμε ότι χώρες όπως η Ιρλανδία, η Ιταλία όπως προαναφέρθηκε αλλά και η Ισπανία όπου η ΚΑΟ είναι ήδη από την δεκαετία του 2000 οργανωμένη και λειτουργεί έχουν παρουσιάσει εξαιρετική ανθεκτικότητα στην κρίση της τελευταίας 10ετίας.

Συνεπώς το κοινωνικό κεφάλαιο είναι η ίδια η κοινωνία των πολιτών, εκφράζεται μέσα από την ΚΑΟ και δομεί τις κοινωνικές επιχειρήσεις, κοινωνικούς και αλληλέγγυους σχηματισμούς, συνεταιρισμούς και ειδικότερα τις Κοιν.Σ.Επ.

Στο επερχόμενο συνέδριο του Ιουνίου οι Κοιν.Σ.Επ και οι ενώσεις τους από όλη την Ελλάδα έχουν την ιστορική ευθύνη, να συντελέσουν με ένα καταλυτικό ρόλο στο έργο της σύνθεσης και ορισμού του κοινωνικού υποκειμένου στην χώρα μας.

Είμαστε αντίθετοι ως κοινωνικο-οικονομικά υποκείμενα στην εκ των άνω χειραγώγηση και την παρουσία μας απλώς ως ένα παρακολούθημα του κοινωνικού οικοδομήματος. Οι Κοιν.Σ.Επ. θα αποτελέσουν μέρος της λύσης των κοινωνικών και οικονομικών προβλημάτων της πατρίδας μας.

Στέλιος Κατωμέρης
Πρόεδρος ΔΣ
Περιφερειακός Μηχανισμός Κοιν.Σ.Επ Αττικής[spacer height=”20px”]